Wanneer je tegenwoordig snel iets wilt onthouden pak je automatisch een notitieblokje en een pen of anders gebruik je de optie ‘notes’ op je telefoon. In de late middeleeuwen waren beide opties uiteraard niet voor handen. Men moest andere manieren aanwenden om zaken te kunnen onthouden. Eén voorbeeld is het gebruik van zogenaamde wasplankjes.
Bij archeologisch onderzoek op ’t Eiland is in de jaren 90 een foedraaltje aangetroffen dat in de 15e eeuw gedateerd kan worden. Een foedraal is, meestal een leren, etuitje waar verschillende kleine objecten in verpakt werden zodat deze op het lijf meegedragen konden worden. Foedralen zijn gevormd naar de objecten die er in werden bewaard zoals een knijpbril, een schaar of doktersgereedschap. In dit geval bevat de foedraal een vijftal houten plankjes voorzien van was. Het foedraal is versierd met insnijdingen en is aan de voorzijde voorzien van twee doorboringen. Hierdoor kon een schrijfstift of stilus worden gestoken.
De wasplankjes zijn rechthoekig van vorm en zijn waarschijnlijk voorzien van een laagje bijenwas. Door gebruik te maken van een stilus, een griffel in het Latijn, kon men tekens krassen in de waslaag op het plankje. De stilus heeft aan het uiteinde dan ook een scherpe punt. De andere zijde van de stilus is voorzien van een vlakke bovenkant. Hiermee kon de notitie weer ‘uitgegumd’ worden. De was kon zo weer egaal over het plankje worden uitgestreken. Een stilus kon van meerdere materialen zijn vervaardigd zoals messing, ijzer, been, hout of ivoor.
Zo gezegd, kon het foedraal op het lijf meegedragen worden. Aan de achterzijde van het foedraal zijn twee lussen gesneden waardoor een gordel geregen kon worden. De gordel was in de 15e eeuw een belangrijke kledingaccessoire. Hieraan kon namelijk allerlei voorwerpen aangehangen worden zoals messen, scharen, geldbuidels maar ook het foedraaltje met de wasplankjes.
Dit verhaal staat ook in de Swollenaer, editie 25 oktober.
Afbeeldingen
Afb.1. Foedraal van ‘t Eiland (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb.2. Metalen Stilus (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb.3. Wasplankjes (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb.4. Detail van Boccaccio’s Decameron, 1430 (Bibliothèque nationale de France – MS5070)