Iconische Zwolle
Hoe hebben de Zwolse markten vroeger geklonken? En wie hebben hier gewoond? Laat je onderdompelen in de blik van jonge Zwollenaren op het Zwolse verleden. Tijdens de audioroute Iconisch Zwolle komen de plekken in de Zwolse binnenstad van vroeger weer tot leven. Historische feiten zijn verweven met fictie. Studenten hebben de verhalen geschreven waar jij naar gaat luisteren en Jeroen Allema neemt jou mee langs de verschillende plekken. Veel luisterplezier!
Deze route is ontwikkeld in samenwerking met eerstejaars studenten van ArtEZ in opdracht van ANNO.
Locatie: Thorbeckegracht 11.
Transcriptie: Iconisch Zwolle – Thorbeckehuis
VERTELLER: 14 januari 1798. Het is tien uur ’s avonds als de dokter de deur van de familie Thorbecke achter zich dichttrekt. In het huis van de familie Thorbecke is zojuist een gezonde jongen geboren. Frederik en Christine Thorbecke kunnen hun geluk niet op en kunnen zich niet voorstellen hoeveel hun zoon zal gaan betekenen voor Nederland. Hier begint het leven van…
*Stop muziek, Thorbecke komt nogal abrupt tussendoor*
THORBECKE: Johan Rudolph Thorbecke. Welkom. Ik was hét hoofd van dé Grondwetscommissie van het jaar 1848. De rest kent u wel.
*Stilte*
THORBECKE: Ik heb ervoor gezorgd dat jullie nu kunnen genieten van jullie vrijheden, zonder tirannie. De Grondwetsherziening De belangrijkste wijzigingen waren:
- Invoering van de politieke ministeriële verantwoordelijkheid. de ministers zijn verantwoordelijk, de koning is onschendbaar.
- Als een minister tegenwoordig een fout maakt dan zit deze minister zo ernstig in de problemen, dat de minister moet aftreden. En misschien zelfs het hele kabinet.
*Verteller wil eigenlijk ook wat zeggen, kleine geluidjes.*
THORBECKE: Rechtstreekse verkiezing van Tweede Kamer, gemeenteraden en Provinciale Staten op grond van het censuskiesrecht. Hierdoor kan jij nu stemmen op wie of wat je maar wil. Niemand die dat voor je bepaalt, zoals in mijn tijd. Daar heb ik voor gezorgd. Er was ontzettend veel over te doen. Schimmelpenninck is zelfs opgestapt omdat hij het er niet mee eens was. Nou was het sowieso een simpele man. “De koning bepaald. Punt.” Op zich niet zo erg dat hij wegging.
VERTELLER: Zoveel als zijn ouders van hem hielden, wou Thorbecke ook van zijn eigen kinderen houden. Hij wilde een sterke verbinding met alle 6 zijn kinderen. Buiten zijn gezin richtte hij zich ook op het maken van verbindingen. Hij zorgt bijvoorbeeld voor een letterlijke verbinding tussen oost- en west-Nederland, door spoorwegen aan te leggen. Ook zette hij zich in voor gelijkheid.
THORBECKE: Ah! Gelijkheid! Indirecte verkiezing van de Eerste Kamer, waarbij alleen de rijksten uit iedere provincie lid kunnen worden.
VERTELLER: Maar dat is toch geen gelijkheid? Alleen de rijksten?
THORBECKE: Nou, vóór mijn grondwet was het zo dat de koning kon benoemen wie er in de eerste kamer kwam te zitten. Hij had alle macht. Hier heeft hij ook gebruik van gemaakt voor het doorvoeren van de nieuwe grondwet. Het is ergens ook ironisch. We hebben goedkeuring nodig van de koning om de mácht van de koning in te perken. Zonder de grootse revoluties uit de jaren 1830 en 1848 in het buitenland was dit nooit gebeurd. Mogelijkheid om de Kamers te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven Spreekt voor zich, toch?
*Thorbecke gaat steeds zachter praten, tot er alleen nog wat gemompel hoorbaar is. Na een tijdje begint de Verteller te spreken.
VERTELLER: In 1862 was Thorbecke eindelijk weer terug in Zwolle, de plek waar hij zijn jeugd doorbracht. Die hij voor zijn carrière heeft verlaten. In zijn functie als minister legde hij dat jaar de eerste steen voor de aanleg van de spoorbrug over de IJssel. Dat was niet zomaar een formaliteit, want Thorbecke had zich zoals gezegd zeer ingespannen voor de ontsluiting van Oost-Nederland door middel van spoorwegen. Al de avond ervoor bezichtigde hij de plek waar de brug moest komen en op zijn verzoek wandelde het gezelschap terug naar de binnenstad. Blijkbaar had hij Zwolle weer in zijn hart gesloten.
*Zodra de Verteller begint aan de een na laatste zin, fade Thorbecke helemaal uit.*
VERTELLER: En nog steeds kijkt Thorbecke vanaf deze plek toe of Zwolle wel meegaat in de vaart der volkeren.
*Einde geluid*
THORBECKE: Invoering van het recht van amendement voor de Tweede Kamer. Tegenwoordig kun je als lid van de Tweede Kamer veranderingen aanbrengen in wetsvoorstellen. Toen ik nog in de Tweede Kamer zat, kon ik alleen maar ja of nee zeggen tegen een wetsvoorstel. Ach, het zou geweldig zijn om nu een kamerlid te zijn. Je zou echt mee kunnen beslissen. Verlening van het recht van onderzoek(enquête) aan de Tweede Kamer Invoering van een inlichtingenrecht voor beide Kamers, waardoor interpellaties mogelijk worden. De begroting wordt ieder jaar in plaats van tweejaarlijks vastgesteld en ook daarbij geldt het recht van amendement. Het parlement krijgt meer invloed op het koloniale beleid. Jaarlijks moet een koloniaal verslag worden uitgebracht en de koning heeft niet meer alleen het opperbestuur: vrijheid van onderwijs, vrijheid van vereniging en vergadering, vrijheid van meningsuiting en drukpers.
De koning heeft geen invloed meer op besluiten van de Rooms-Katholieke kerk. Een andere procedure voor herziening van de Grondwet: na aanneming van een wijzigingsvoorstel worden verkiezingen voor Tweede en Eerste Kamer gehouden, waarna de nieuwgekozen Kamers met twee derde meerderheid over dat voorstel beslissen. Openbaarheid van vergaderingen van alle vertegenwoordigende lichamen.
Dit audiofragment over Thorbecke is geschreven door ArtEZ studenten Gijs Blanken en Sam Galgenbeld.